ЎЗИНГНИ АНГЛА, ЭРКАК (1-МАҚОЛА)

Қуйида эркаклар жинсий аъзоларининг анатомо-физиологияси ҳақида маълумотлар берилган. Зеро, ҳар қандай хасталикнинг моҳиятини англаш учун даставвал меъёрий тузилиш, физиологик ҳолатдан бохабар бўлиш шартдир. Ушбу маълумотлар барча ўқувчиларимиз учун фойдали бўлади, деган умиддамиз. Эркакларда ташқи ва ички жинсий аъзолар тафовут қилинади. Эркакларнинг ташқи жинсий аъзоларига закар ва ёрғоқ киради. Закар илдиз, тана ва бош қисмлари тафовут қилинадиган аъзо бўлиб, қуйидаги уч вазифани бажаришда муҳим ўрин тутади: 1. Копулятив, яъни таранглашув ҳисобига жинсий алоқани амалга ошириш вазифаси. 2. Генератив, яъни зурриёт бунёд бўлишида тутадиган ўрни. 3. Пешоб чиқаришни бажарувчи аъзо вазифаси. Закар цилиндрсимон шаклли, ўзаро ичдан бириккан ғорсимон уч танадан иборат. Аъзонинг олд қисмида икки ғорсимон таналар, орт қисмида эса бироз кичикроқ тана жойлашган. Орқа ғовак тана ичидаи пешоб чиқарув канали ўтганлиги боис уретрал ғорсимон тана ҳам деб аталади. Бош ғорсимон таналарнинг туб илдиз қисми, қуймич ҳамда қов суякларгача етиб, маҳкам бириккан. Закар кертмаги атрофида ва бўйнида кўпгина ёғ безлари бўлиб, оқиш, ўзига хос ҳидли суюқлик – смегма ишлаб чиқаради. Иккала асосий ғорсимон таналар ҳам мустаҳкам қобиққа ўралгани туфайли жинсий қўзғалишда закар катталашуви маълум даражада чегараланиб, унинг қаттиқлашувига имкон яралади. Уретрал орт ғорсимон танада эса бу қобиқ бўлмаганлиги боис закар орқа қисми эгилувчанроқлиги таъминланиб, пешоб чиқарув каналидан шаҳват эркин ўта олади. Ёрғоқ тери ва мускулли чўнтак шаклида кўзга ташланадиган, ичида эркаклар жинсий безлари – мояклар жойлашган ташқи аъзо ҳисобланади. Одатда ёрғоқнинг туб пастки ва қисқарган баланд қисми, яъни бўйни тафовут этилади. Ёрғоқ тери ва гўштли қатламлардан иборат. Терига махкам ёпишиб кетган гўштли қатламда хар томонга йўналган мускул ва эластик толалар мавжуд бўлиб, улар ёрғоқнинг қисқарувчанлигини таъминлайди. Ёрғоқ тухумлар учун механик омборлик вазифасини эмас, балки термостат каби мояклар ўсишига қулай – паст хароратнинг доимийлигини таъмин этади. Маълумки, сперматогенез жараёни моякларда меъёрдагидек кечиши учун ёрғоқдаги ҳарорат қорин бўшлиғидагидан 2-4°С паст бўлиши шарт. Совуқ пайти ёрғоқнинг қисқариши ҳисобига иссиқлик бериш майдони камаяди ва ҳарорат керакли маромда ушлаб турилади. Жазирама иссиқда эса, аксинча, ёрғоқнинг эластик мускул толалари бўшашиб, мояклар кенгайган ёрғоқ тубига тушади. Натижада иссиклик узатиш сатҳи кенгайиб, қон келиши камаяди ва ҳарорат меъёрийлашади. Бу автоматик ҳарорат ушлаш механизми моякларнинг ички секретор безлари фаолияти билан узвий боғлиқ. Организм жинсий гормонлар билан етарлича таъминланган тақдирдагина юқоридаги механизм ўз маромида ишлайди. Гормонал етишмовчилик бу механизмга путур етказиши сабабли ҳам, бундай беморларда ёрғоқнинг доимо бўшашган тарзда осилиб турганлигини кузатиш мумкин.