Никоҳга етуклик тушунчаси

Никоҳ олди омиллари. Никоҳ олди омиллари никоҳнинг юзага келишига асос бўлган кўплаб ижтимоий, иқтисодий, биологик, физиологик, маънавий, ахлоқий ва бугунги кунимиз учун муҳим ҳисобланган психологик омилларни ўзида мужассамлаштирган. У кўп қиррали омиллар мажмуасидан иборат бўлиб, ёшларнинг ўзлари қураётган турмушга қай даражада тайёр эканликларини белгилаб беради. Бу ерда энг муҳими шу ёшларнинг оилавий ҳаётга, эр-хотин бўлиб яшаш талабларига қай даражада жавоб бера олишлиги назарда тутилади. Шунингдек, никоҳ олди омиллари қаторига шу оила қураётган ёшларнинг оилавий ҳаётга етуклиги, уларнинг оила қуриш мотивлари, уларнинг бўлғуси оилавий ҳаётлари ҳақидаги тасаввурлари кабиларни киритиш мумкин. Албатта бу омилларнинг ҳар бири турли ёшларда турлича кўринишда бўлиши мумкин. Шу билан бирга уларнинг ҳар бири ўз навбатида яна бир неча турларга бўлинади. Никоҳга етуклик қандай белгиланади? Никоҳга етуклик тушунчаси ўта мураккаб ва нисбий тушунчадир. Чунки одам доим ривожланиб, такомиллашиб борувчи, касб-ҳунар фаолиятида ёки маънавий ва ахлоқий ривожланишида мунтазам янгидан-янги чўққиларга эришиб борувчидир. Агар инсонни у ёки бу фаолиятига “тўла етуклиги” хусусида гапирадиган бўлсак, демак бу унинг маълум бир чегарага эришгани ва ундан ортиқ ривожланиш мумкин эмаслигини билдиради. Шунинг учун ҳам кишининг никоҳга етуклиги масаласида фикр юритилганида бу тушунчадан маълум бир умумқабул қилинган андоза, ўртача меъёр сифатидагина фойдаланилади. Одамнинг никоҳга, оилавий ҳаётга етуклиги масаласи ўта мураккаб, бирон-бир меъёр билан ўлчаб бўлмайдиган индивидуал характерга эга бўлган кўрсаткичдир. Масалан, никоҳга етуклик дейилганда оила қурувчи ёшларнинг жисмоний, жинсий, ҳуқуқий, иқтисодий, маънавий-ахлоқий, психологик етуклик жиҳатларини фарқлаш мумкин. Булар орасида ҳуқуқий, жинсий етуклик кўрсаткичлари етарлича аниқ аломатларга, белгиларга эга бўлган ва булар ҳақида тегишли ҳуқуқий, табиий, психологик адабиётларда кўплаб маълумотлар берилган бўлса, иқтисодий, маънавий- ахлоқий, психологик жиҳатлар бироз мураккаброқ, қатъий бир кўрсаткич, чегарага эга эмаслиги билан характерланади. Масалан, одамнинг жинсий етуклиги ўзига хос омилларга эга. Клиник кузатишлар натижасида олинган маълумотларга кўра, ҳозирги замон қизларида жинсий етуклик, яъни балоғатга етиш 12-14 ёшга, ўғил болаларда эса 14-16 ёшга тўғри келади. Бу етуклик баъзи-бир болаларда эртароқ, бошқаларда кечроқ рўй бериши мумкин. Айрим мутахассислар болаларнинг тўла жинсий етилиши учун яна 2-3 йил керак бўлади, деб ҳисоблашади. Жинсий етилиш қатъий жинсий эҳтиёжларнинг шаклланишига олиб келади. Бу даврга келиб болаларда иккиламчи жинсий аломатлар намоён бўла бошлайди. Жинсий секреция безларининг фаоллиги ортади. Қиз болаларда ойлик цикл (ҳайз кўриш), ўғил болаларда поллюция (эҳтилом бўлиш) рўй бера бошлайди. Бошқача қилиб айтганда, уларда пубертат (балоғатга етиш) даври бошланади. Бу даврга келиб болаларнинг моддий ва маънавий қизиқишлари ўсиб бориши билан бир қаторда, жинсий эҳтиёжлар шахс фаоллигининг кучли манбаларидан ҳисобланиб, у турли психологик ва ижтимоий шаклларда намоён бўла бошлайди. Жинсий майлнинг, жинсий эҳтиёжнинг юзага келиши одамнинг биологик ривожлана бошлашининг ўзига хос босқичидир. Улар бола руҳиятининг ривожланишига, унинг шахс сифатида шаклланишига, ҳаёт фаолиятининг бошқа жиҳатларига катта таъсир кўрсатади.