ERKAMISIZ, SERKAMISIZ? O`TA MAS`ULIYaTLI VA O`TA MAS`ULIYaTSIZ AYoLLARGA BAG`IShLANADI.

Ayrimlar ayollar bor: uyga kirsa ayol, ko`chaga chiqsa erkak. Ya`ni ro`zg`orning butun tashvishi zimmasida. Yana ayrim ayollar bor: bozorda kartoshka necha pulu chiroqning kilovati qanchaligini bilish u yoqda tursin, o`g`lining kundaligiga bir boqishni ham o`ylamaydi. Ular uchun er hamma narsani qilib berishi kerak, hatto biron tadbirga borsa, tog`orasini ham erlari tayyorlab beradi. Xalqda «Tayoqning boshi ham, oxiri ham bo`lma» degan naql bor. Ayol kishi oiladagi mas`uliyat bobida oltin o`rtalikda turishi uchun nima qilmoq kerak? Toki u erkakka aylanib qolmasin-u, ona, beka, rafiqa ekanini ham unutmasin. Shu haqda gaplashamiz.

«Serka» sindromi

Bunday ayollar har jihatdan lider bo`lishga intilishadi. Yo`q, ataylab emas, tabiatan shundaylar. Nimaiki muammo chiqmasin, o`zlari hal qilishga urinishadi. Yonlaridagi er shunchaki bir atribut, xolos. Bozorni ham o`zlari qiladilar, qarorni ham. Xo`sh, bunga kim aybdor? Ayolning o`zi! Erga gapini uqdirolmaydigan, undan oila boshlig`i qila olmaydigan ayollar hamma mas`uliyatni o`z zimmalariga oladilar. Podani ortidan ergashtirib yurish serkaga yarashadi, ayolga emas. Bundan erlar baxtli bo`ladimi? Yo`q, albatta! Erkaklar ikki toifaga bo`linadi: HAQIQIY erkaklar va qolganlar. Haqiqiy erkaklar bunday ayol oldida o`zlarini kamsitilgan, noshud his qiladilar. Natijada, oilaviy muammolar kelib chiqadi. Qolganlar esa shundoq ham ayolning sho`ri. Lekin o`shalarni ham u-bu ishga jalb qilish, elkasiga oz-ozdan mas`uliyat ortib borish mumkin. Xo`sh, kimlar erni mas`uliyatsiz qiladi?

Eriga muntazam pul beradigan ayollar. Erkak o`zi ishlamagani etmagandek, boshqa tekin daromad manbaini topib oladi, bu – xotini. Endi umuman biron narsa qilish va vaziyatni o`zgartirishga urinishning keragi yo`q. Er kundalik xarajat uchun ota-onasidan pul oladigan yosh bolaga aylanadi-qoladi.

Eridan sovg`a kutmaydigan (kerak bo`lsa, talab qilmaydigan) ayollar. Er ayoliga atab nimadir olib kelsa, ayol uni mamnunlik bilan qabul qilsa, ular orasida ma`lum energiya almashinuvi paydo bo`ladi. Bu munosabatlarni uyg`unlashtiradi. Er o`zini qahramon his qiladi. Bu his erkaklar uchun juda zarur, ular vaqti-vaqti bilan qahramon ekanliklarini sezib turishlari kerak. Eriga shunday imkoniyatni bermaydigan, sovg`a olib kelsa «Bekor xarajat qilibsiz» deb urishadigan ayollar o`zlariga ham, erlariga ham, oilalariga ham ziyon keltiradilar.

Hammasini o`zi qilishga intiladigan ayollar. Erni divandan turg`izib biron narsa qildirish – katta mehnat. Bu ayoldan farosat, diplomatiya, ayyorlik kabi qator xususiyatlarni talab qiladi. Undan ko`ra shartta o`zi qilib qo`yaqolgani yaxshi-da, to`g`rimi? Ana shu psixologik erinchoqlik kun kelib ayollarga katta ziyon keltiradi.

Nima qilmoq kerak?

Erkaklarda ro`zg`or yukining kattaroq qismi bo`lishi kerak. Bu ijtimoiy tengsizlik emas, tabiat qonuni. Ayrim ayollar bilan erkak milliarder bo`lib ketadi, ba`zilar bilan esa boridan ham ayriladi. Ayol hammasini o`zi qilishi emas, eriga qildira bilishi kerak.
Yordam kutishni va so`rashni biling. Muammo chiqdimi, ota-onangiz, opa-singlingiz, dugonangiz emas, eringizdan ko`mak so`rang. Uni katta ishlarga ilhomlantirishning yo`llaridan biri – shu. Sizga yordam qilish uchun issiq o`rnida turib, nimadir qilishni boshlaydi, qarabsizki, u yog`i inersiya bo`yicha ketaveradi: nimadir qilaveradi, qilaveradi. Ishlagan esa tishlaydi.
Asabiylashmang, xotirjam bo`ling, niyatni yaxshi qiling. Shu ishni men qilmasam, erim baribir qilmaydi, degan o`ydan voz keching. Biroz tinchlanib, kutib turing, u o`rnidan albatta qo`zg`aladi. Sabr!
Inkor emas, tasdiq bilan gapiring. Shu ishni qilmasangiz, undoq bo`lodurman, bundoq qilodurman, degan «shantaj» va po`pisalar kutilgan natijani bermaydi. Shu ishni qilsak, bundoq bo`pketamiz, falon narsalarga erishamiz, deya rag`batlantiruvchi gaplar bilan eringizning zimmasiga mas`uliyatlarni yuklashingiz mumkin.
Mas`uliyatni oz-ozdan yuklang. Maqolani o`qib bo`liboq birdaniga hamma vazifani eringizga ortishga urinmang. Musulmonchilik asta-sekinlik, deganlaridek, bosqichma-bosqich amalga oshiring, toki yuki og`irlashib borayotganini erning o`zi sezmasin.
«Erka» sindromi

Ayrim ayollar erkalik menga yarashadi, deb umuman ulg`aygilari kelmaydi. Kap-katta xotin ikki bekat naridagi to`yxonaga borish uchun taksi emas, shaharning narigi chekkasida ishlaydigan erini chaqirsa, maktabdagi ota-onalar majlisiga borish u yoqda tursin, farzandini o`qitayotgan o`qituvchining ismini ham bilmasa, mening ishim bola tug`ish, qolganini erim eplasin, u erkakku, deb o`tiraversa, bunisi endi erning sho`ri. Ayrim ayollar ulg`ayishni istamaydilar, jismlari o`ssa-da, psixologik jihatdan taraqqiy etmaydilar. Bu ayyorlikmi, mug`ombirlikmi, aytish qiyin. Faqat bir narsa tayin: katta bo`lish – mas`uliyatlarni zimmaga olish ekanini bu ayollar juda yaxshi tushunishadi. Shu sababli bir umr yosh bola bo`lgilari keladi. Lekin bu juda xunuk ko`rinishini bilmaydilar. Bunday ayollarning erlari yo tashlab ketadi, yo yurib ketadi va yo erta o`lib ketadi (Xudo asrasin!)

Nima qilmoq kerak?

Avvalo, ayolning o`zi o`zgarishni istashi kerak. O`zgarmasa, kelajagi nima bo`lishini anglasa, albatta tipirchilab, otini qamchilab qoladi-ya. Demak, erim bilan qo`sha qariy desangiz, quyidagi maslahatlarga amal qiling:

Nega mas`uliyatni zimmangizga olgingiz kelmayapti? Shu savolga javob izlang. Ya`ni muammoning tub ildizini toping va bartaraf eting. Qo`rquvmi, beparvolikmi, erinchoqlikmi – nima bo`lishidan qat`i nazar, tan olsangiz va o`zgarishni istasangiz, albatta, o`zgarasiz.
Ertangizni o`ylang. Shu ketishda nima bo`lishini tasavvur qiling. Pushti ko`zoynagingizni eching. Xo`jayinim endi nima qilsam ham chidaydi, bir umr men bilan bo`lishga majbur, deb o`ylasangiz, adashasiz. Erni na go`zallik, na yoshlik, na farzandlar bilan ushlab qolib bo`ladi. Chunki bularni boshqa ayol ham berishi mumkin. Erkaklar qaysi ayol yonida o`zlarini qulay his qilsalar, o`shanga intiladilar. Demak, unga hadeb noqulaylik tug`diravermang.
Oz-ozdan mas`uliyatli bo`la boring. Masalan, bu safar ota-onalar majlisi qachonligini o`g`lingizdan so`rang. Bilmasa, o`qituvchisining raqamini olib gaplashing. Qarabsizki, asta-asta maktab hayotining ikir-chikirlarini bila boshlaysiz.
O`zingizni mukofotlang. Deylik, serial ko`rishni yoqtirasiz. Demak, serialni faqat biror ish qilganingizdan keyingina ko`ring. Agar rejalashtirgan yumushingizni bajarolmasangiz, o`zingnizni jazolang va o`sha kuni oynai jahoningizga yaqinlashmang.
Oldingizga maqsadlar qo`ying. Shu maqsadlarga erishish yo`lida har kuni kichik bo`lsa-da, qadam tashlang. Muhimi, boshlashda va irodangizda!
Shahnoza TO`RAXO`JAEVA.
Manba: Darakchi.uz