«Онам, набираларига васий бўлоладими?», «Ҳадя қилинган мулк бўлинадими?» каби саволларга мутахассислар жавоби

Мурожаатларингизга ҳуқуқшунос Дурдона НАЗАРОВА ҳамда Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси ходими Зафаржон ХЎЖАЕВ жавоб беришади.

Эслатиб ўтамиз, мутахассислар изоҳи тавсиявий характерга эга.

«ОНА-БОЛАНИНГ ТИЛИ БИР!»

— Турмуш ўртоғимнинг вафот этганига 10 йил бўлди. Фарзандларимни бир ўзим тарбиялайман. Биз яшаб келаётган уйнинг ярми кичик қизимга, қолгани эса қайнонамнинг номига расмийлаштирилган. Айни дам қайнонам қайнисинглим билан тил бириктириб, бизни уйдан ҳайдашаяпти. Уй ҳужжатларини ҳам олиб қўйишган. Қайнонам ҳовлининг иккинчи ярмини ҳам ўз номига ўтказмоқчи. Бу ишни қизимнинг розилигисиз бажариши ҳам мумкинми?

Муҳаррам Мўминова, Зангиота тумани

— Агар қизингиз вояга етган бўлса, низоли уйнинг тегишли қисмини ўзгалар номига тасарруф этиш билан боғлиқ ҳаракатлар, албатта уй мулкдори, яъни фарзандингизнинг розилигисиз амалга оширилмайди.  Борди-ю, қизингиз вояга етмаган бўлса, мулкни тасарруф этиш масаласи унинг қонуний вакиллари ота-онаси, васий ва ҳомийлик органларининг розилиги билан боланинг манфаатини кўзлаган ҳолда бажарилади.

«ОНАМ, НАБИРАЛАРИГА ВАСИЙ БЎЛОЛАДИМИ?»

— Ажрашганман. Икки нафар фарзандим бор. Собиқ эрим ичкиликка муккасидан кетган одам. Оталик ҳуқуқидан маҳрум этилган. Алимент ҳам тўламайди. Тўнғичим 18 ёш, кичиги 16 га кирди. Онам уларни ўз қарамоғига олиб, васий бўлмоқчи. Шундай қилинса бўладими?

Исми сир тутилди.

— Вояга етмаган болаларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида улар ота-онасиз ёки турли сабабларга кўра қаровсиз қолган ҳоллардагина васий ёки ҳомий тайинланиши мумкин.

«ЎҒЛИМГА УЙ ТАЛАБ ҚИЛОЛАМАНМИ?»

— 13 йил аввал эрим билан ажрашганмиз. Аммо никоҳимиз қонунан бекор қилинмаган. У қайта уйланди, фарзандлари бор. Ўғлим  иккимиз ҳали ҳам келин бўлиб тушган хонадон «прописка»сида турамиз. Турар-жой рўйхатида бўлганимиз муносабати билан ўғлим учун отасининг ҳовлисидан улуш ажратиб беришларини сўрасам бўладими? Бунинг учун қаерга мурожаат қилинади?

Исми сир тутилди.

— Сиз назарда тутган мулк, собиқ эрингиз билан биргаликдаги никоҳ даврида орттирилган бўлса, унинг иккидан бир қисмига эгаликни сўраб, судга мурожаат қилишингиз мумкин. Ушбу уйда фарзандингиз билан узоқ муддат давомида яшамасдан туриб, уй рўйхатида сақланиб қолишлигингиз, ўғлингизга уйнинг иккидан бир қисмини ажратиб олишлик учун асос бўлолмайди.

«ИШГА ОЛИШМАЯПТИ...»

— Соғлигимдаги муаммолар туфайли бошқа заводга ишга ўтдим. Аҳволим ўнглангач, яна аввалги иш жойимга қайтишни режа қилгандим. Шу мақсадда завод раҳбариятига мурожаат қилсам, сўровим рад этилди. Иш берувчи шахсий адовати сабаб ишга олмасликка ҳақлими? Ахир атай ишдан кетмагандим-ку?!

Исми сир тутилди.

— Саволингиз мазмунига кўра, сиз соғлигингиз ёмонлашгани боис ўз ихтиёрингиз билан меҳнат шартномасини бекор қилгансиз. Эндиликда аввал ишлаб келган заводга ишга кириш истагингиз янги меҳнат шартномасини тузиш ҳисобланиб, бунда томонларнинг ўзаро розиликлари талаб этилади.

«ҲАДЯ ҚИЛИНГАН МУЛК БЎЛИНАДИМИ?»

— Ёшим 41 да. Турмушим бўлмай, ажрашганман. Фарзандим ҳам йўқ. Шу пайтгача ажрим масаласи қонуний ҳал қилинмаганди. Ажримга берсам, мол-мулк  тақсимланиши ҳақида ўйлаб, иккиланиб турибман. Отам вафотидан олдин ўзи яшаб турган уйни менга ҳадя қилиб берган. Ажрим вақти мана шу уйнинг ярми эримнинг номига ўтиб кетмайдими? Ахир мол-мулк тенг бўлинади-ку.

Исми сир тутилди.

— Эр-хотин ўртасида биргаликда орттирилган мулкни бўлиш низолари кўтарилган вақтда никоҳ даврида ёки хотинга ҳадя қилинган мулк ҳадя қилинган шахснинг мутлақ мулки ҳисобланиб, эр-хотин ўртасида бўлинмайди.

«ҚАЙНИМ ОҚИБАТСИЗ ЧИҚДИ...»

— 2001 йил турмуш ўртоғимнинг номида бўлган уйга келин бўлиб тушдим. Бирин-кетин фарзандларимиз дунёга келди. Эрим отасининг қистови билан ўзига тегишли бўлган уйни укасига ҳадя қилиб берди. Бир неча йил олдин  ишлаш учун хорижга кетганича ҳали ҳам қайтгани йўқ. Мен бу ерда болалар билан аранг рўзғор тебратаётганимда, қайним ҳовлининг ярмини сотиб юборганини билиб қолдим. Ахир олди-сотди ишлари амалга оширилаётганида уй рўйхатида бўлганларнинг розилиги сўралмайдими? Наҳот бизнинг ҳеч қандай ҳуқуқимиз бўлмаса? Алам қилгани қайним бизни уй рўйхатидан чиқариш учун Ғиждувон туман фуқаролик судига берибди. Энди биз нима қилайлик?

Телеграм орқали келган савол

— Фарзандларингиз билан низоли уйда рўйхат асосида доимий яшаб келаётганингиз боис мулкдор сизнинг розилигингиз билан турар-жой тақдим этмасдан туриб, бу уйдан сизни кўчиролмайди. Борди-ю, қайнингиз  билан ўртангиздаги низо фуқаролик судида кўрилаётган бўлса, суд сиз ва фарзандларингиз манфаатларини ҳимоя этган ҳолда масалани адолат билан ҳал қилади.

ЭРТАРОҚ НАФАҚАГА ЧИҚМОҚЧИМАН...

— 1963 йилда туғилганман. 15-20 йиллик иш стажим бор. Фарзандларимдан бири ногирон. Уни парваришлаб, кейинчалик ишламадим. Ҳозир мана шу стаж билан пенсияга чиқсам бўладими?

Азиза Сувонова, Жиззах вилояти

— Қонун ҳужжатларига мувофиқ болаликдан ногирон фарзандларнинг оналари уларни саккиз ёшгача тарбиялаган бўлса — иш стажи камида 20 йил бўлган тақдирда умумий белгиланган ёшни 5 йилга қисқартирилган ҳолда имтиёзли пенсия олиш ҳуқуқига эга бўладилар.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 8 сентябрдаги 252-сонли қарори билан тасдиқланган Давлат пенсияларини тайинлаш ва тўлаш тартиби тўғрисида Низомнинг 35-банд, «д» кичик бандига асосан I гуруҳ ногиронини ёки 16 ёшгача ногирон болани, шунингдек ўзгаларнинг парваришига муҳтож бўлган 80 ёшга тўлган кексага қараб туриш вақти пенсия тайинлаш учун зарур бўлган иш стажига фақат қараб турган ва қараб туришга муҳтож бўлган шахс билан бирга яшаган шахслардан бирига қўшиб ҳисобланади.

Низомнинг 38-бандига асосан, ногиронни саккиз ёшгача тарбия қилган болаликдан ногироннинг онасига пенсия тайинлашда талаб қилинадиган 20 йиллик иш стажига ушбу Низомнинг 35-банди «а»-«д» кичик бандларида кўрсатилган даврлар қўшиб ҳисобланади.

I гуруҳ ногиронини ёки 16 ёшгача ногирон болани, шунингдек ўзгаларнинг парваришига муҳтож бўлган 80 ёшга тўлган кексага қараб туриш вақти Қонуннинг 8-моддаси талабларига риоя этган ҳолда иш стажига киритилади. Қонуннинг 8-моддасига асосан пенсия тайинлаш учун (7-модда) етарлича иш стажига эга бўлмаган шахсларга ёшга доир пенсиялар ушбу Қонун 37-моддаси биринчи қисмининг «а», «б», «в» ва «г» бандларида назарда тутилган камида 5 йил иш стажи мавжуд бўлган тақдирда, бор стажга мутаносиб миқдорда (29-модда) тайинланади.

Низомнинг 65-бандига асосан қараб туришнинг ҳақиқий ҳолатларини текшириш далолатномаси фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органидан олинган маълумотлар ва қараб турилган шахслардан, шунингдек уларнинг қўшниларидан сўраб чиқиш асосида Пенсия жамғармаси бўлими томонидан тузилади.

Дилдора ЮСУФБЕКОВА тайёрлади.